လၿမတ္ကဆုန္

“စကားဝါငံု သင္းလို႕
ႀကယ္မင္းတဲ႔ ဝိသာခါ
တိမ္ေဗြမွာ ေရာင္ၿခည္ရႊန္း
ထြန္းတဲ႔ခ်ိန္ခါ
စံုကႏၱာ၊ ေဟမာၿမိဳင္ထဲ
ေရႊေက်း ပ်ံသင္လို႕
စံေပ်ာ္ရႊင္ သည္ဟိုကူးလို႕ငယ္
ၿမဴးႀကစၿမဲ။”

ဖိုးသူေတာ္ဦးမင္း၏ႀကည္ႏူးစရာကဆုန္လဘြဲ႕ေလးႏွင္႔အတူၿမန္မာႏွစ္သစ္၏ဒုတိယလၿဖစ္ေသာ“ကဆုန္လ”သည္လတကာတို႕တြင္အၿမတ္ဆံုးလဟုအသိအမွတ္ၿပဳရာ၌အေႀကာင္းတရား(၄)ပါးရွိ၏။အေႀကာင္းမွာ...

(ပ)ေဂါတမၿမတ္စြာဘုရားအေလာင္းေတာ္သည္ဘုရားစင္စစ္ဧကန္ၿဖစ္လိမ္႔မည္ဟုဒီပကၤရာၿမတ္စြာဘုရားထံမွနိယတဗ်ာဒိတ္ကိုခံယူသည္မွာကဆုန္လၿပည္႕ေန႕ၿဖစ္သည္။(ဒု)ထိုသို႕နိယတဗ်ာဒိတ္ကိုခံယူၿပီးေနာက္ဤဘဒၵကမၻာတြင္မဟာသကၠရာဇ္၆၈ခုႏွစ္ကဆုန္လၿပည္႕ေန႔၌ေဂါတမၿမတ္စြာဘုရားအေလာင္းသိဒၶတၴမင္းသားသည္ဖြားၿမင္ေတာ္မူ၏။(တ)ထို႕ေနာက္မဟာသကၠရာဇ္၁၀၃ခုကဆုန္လၿပည္႕ေန႕တြင္ ေဂါတမၿမတ္စြာဘုရားအေလာင္းေတာ္သည္ ေဗာဓိမ႑ိဳင္၌သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ကိုရ၍ဘုရားၿဖစ္ေတာ္မူ၏။(စ)စတုတၳအေႀကာင္းကားမဟာသကၠရာဇ္၁၄၈ခုကဆုန္လၿပည္႕ေန႕တြင္မလႅာမင္းတို႕၏အင္ႀကင္းဥယ်ာဥ္ဝယ္ဘုရားရွင္ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿခင္းအေႀကာင္းၿဖစ္၏။ဤကဲ႔သို႕ကဆုန္လကိုအၿမတ္ဆံုးဟုယူမွတ္ႀကၿပီးလွ်င္ကဆုန္လၿပည္႕ေန႕၌ေညာင္ေရသြန္းပြဲေတာ္ကိုၿခိမ္႔ၿခိမ္႔သဲမွ်က်င္းပႀကသည္။

ကဆုန္လ

“ေနနန္းရယ္တဲ႔ ဖန္သူရိန္

တန္ခိုး ဥဏွဂူႏွင္႔

ကဆုန္ဟူ သည္မာသမွာ

ၿပင္းၿပပူရွိန္။

ဝိသာခါ ယွဥ္ၿပိဳင္ဝန္းပါလို႕

ထြန္းလွတဲ႔ ေငြတာရိန္ငယ္

ဒြတၱိ ံသ ေန႕စြဲ။

ပန္းစကားဝါ

နန္းဘမယာ ေကသီဆင္လို႕

ေရႊၿပည္ခြင္ ဗိုလ္ပါေပါင္းရယ္တို႕

ၿငိမ္႔ေညာင္းေအာင္ ထာဝစဥ္ၿဖင္႔

ခါသဘင္ ေညာင္ေရသြန္းႀကတယ္

လြမ္းစရာ႕ပြဲ။”

.......ဟု ေရးဆပ္ထားေသာကဗ်ာကဲ႔သို႕ထူးၿခားလွေသာကဆုန္လ၏မွတ္သားဖြယ္ႀကီး(၁၆)ခ်က္မွာ(၁)အေလာင္းေတာ္သုေမဓါသည္ဒီပကၤရာၿမတ္စြာဘုရားထံနိယတဗ်ာဒိတ္ခံယူေသာလ။

(၂)အေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၱမင္းသားဖြားၿမင္ေတာ္မူေသာလ။

(၃)ေတာထြက္ေတာ္မူေသာလ။

(၄)သစၥာေလးပါးႏွင္႔တကြ ဘုရားအၿဖစ္ကိုရယူေသာလ။

(၅)ပရိနိဗၺာန္စံဝင္ေတာ္မူေသာလ။

(၆)ေဗာဓိပင္ၿမတ္ကို ေညာင္ေရဓာတ္ သြန္းေလာင္းေသာလ။

(၇)စံကားပန္းပြင္႔ေသာလ။

(၈)ဝိသာခါ နကၡတ္ႏွင္႔ စန္းယွဥ္၍ ၿပည္႕ေသာလ။

(၉)တံငါတာရာထြန္းေသာလ။ သကၠဋ နကၡတၱ ဒီပနီအလိုဆင္တာရာ ထြန္းေသာလ။

(၁၀)ေန႔နာရီ ၃၂၊ ညနာရီ ၂၈ ရွိ၍ ညတာတိုေသာလ။

(၁၁)ရက္စံုသတ္ေသာလ။

(၁၂)နဂါးဦးေခါင္းအေနာက္ေၿမာက္မွာ ဝမ္းၿပင္ေတာင္ခြင္ ေက်ာသားၿမီးက အေရွ႕သို႕ထားေသာလ။

(၁၃)စေနႀကာသပေတးရက္ရာဇာ၊ဗုဒၶဟူးေသာႀကာ ၿပႆဒါးၿဖစ္ေသာလ။

(၁၄)ႏွစ္ဖဝါးၿဖင္႔ မြန္းတည္႕ေသာလ။

(၁၅)ၿပိႆရာသီၿမည္ေသာလ။

(၁၆)ဖြားဖက္ေတာ္ ၇ ပါး ေမြးဖြားၿဖစ္ေပၚေသာလ။

တို႕ၿဖစ္ၿပီးေညာင္ေရသြန္းေလာင္းၿခင္းကားၿမတ္စြာဘုရားသဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ရရာေဗာဓိေညာင္ပင္ကိုရည္စူး၍ပူေဇာ္ၿခင္းၿဖစ္၏။

ပုဂံေက်ာက္စာတို႕တြင္“ကုန္ဆုန္”ဟူေသာစကား၌“ကု”သည္“ေရ”ကိုဆိုလိုၿခင္းၿဖစ္ၿပီး“ဆုန္”ကားစုန္ဆင္းၿခင္း၊စီးဆင္းၿခင္း၊သြန္းေလာင္းၿခင္းကိုဆိုလိုသည္။“ကု”မွ“က”သို႕ေၿပာင္းလဲၿပီး“ေရသြန္းေလာင္းေသာလ”ဟုအဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆိုခဲ႔ၿခင္းၿဖစ္သည္။ထိုေန႕ထူးေန႔ၿမတ္ကိုဗုဒၶဘာသာဝင္အေပါင္းတို႕ကကဆုန္လၿပည္႕ဘုရားေန႕ဟူ၍အထိမ္းအမွတ္တခုအၿဖစ္စည္ကားသိုက္ၿမိဳက္စြာက်င္းပေလ႔ရွိသည္။နတ္သွ်င္ေနာင္သည္သူ၏စစ္ခ်ီရတုပိုဒ္စံု၌

“ေပၚေႏြလလွ်င္

ေတာင္ကၿခိမ္႔ၿမဴး

မင္းလြင္ဦးႏွင္႔

ပ်ံ႕ပူးခ်ဳပ္ဆိုင္း

မုန္တိုင္းဆင္လို

တိမ္ညိဳမႈိင္းထပ္

စိမ္းဝါ မိုးပန္း

ေထြေထြစြန္းက

ေရသြန္းသာႀကည္

ေပ်ာ္ရမည္ကို”.....

ဟူ၍ေနၿပည္ေတာ္၌က်န္ရစ္ခဲ႔ေသာခ်စ္သူကိုတမ္းတကာစပ္ဆိုခဲ႔ဖူးသည္။လက္ဝဲသုႏၵရအမတ္ႀကီးသည္လည္းမင္းမ်က္သင္႔၍မဲဇာသို႕ေရာက္ေနခိုက္ဝယ္“မဲဇာေတာင္ေၿခ၊ပြဲခါေညာင္ေရ၊သဲသာေသာင္ေၿမ”...အစခ်ီေသာရတုပိုဒ္စံုၿဖင္႔ ေနၿပည္ေတာ္ကိုတမ္းတခဲ႔ဖူးသည္။ဤကဲ႔သို႕ေသာသမိုင္းရာဇဝင္အေထာက္အထားမ်ားစြာၿဖင္႔ၿပည္႕ႏွက္ေနေသာၿမတ္လွသည္႕ကဆုန္လၿဖစ္ပါသည္။

(တဆင္႔ကူးယူေဖာ္ၿပပါသည္)